Beth i'w wneud cyn, yn ystod ac ar ôl llifogydd

Beth i’w wneud mewn llifogydd

Rydym yn cyhoeddi tri math o rybuddion i’ch helpu i baratoi at lifogydd a gweithredu:

Llifogydd – Byddwch yn barod, mae llifogydd yn bosibl.

Mae negeseuon yn hysbysu am lifogydd yn cwmpasu ardaloedd mawr lle mae llifogydd yn bosibl o afonydd neu'r môr. 

• edrych i weld beth yw’r sefyllfa ddiweddaraf ar ein map llifogydd byw neu ffoniwch Floodline ar 0345 988 1188
• paratoi eich busnes cartref neu'ch fferm ar gyfer llifogydd
• monitrwch lefelau dŵr lleol a’r rhagolwg llifogydd 
• dylai ffermwyr ystyried symud da byw ac offer o ardaloedd sy’n debygol o ddioddef llifogydd
• osgoi cerdded, beicio neu yrru drwy lifddwr

Rhybudd llifogydd - Mae disgwyl llifogydd. Angen gweithredu ar unwaith.

Mae rhybuddion yn cwmpasu ardaloedd cymunedol llai lle rydyn ni’n disgwyl gweld llifogydd o afonydd neu'r môr yn effeithio ar eiddo. 

• symudwch deulu, anifeiliaid anwes ac eitemau gwerthfawr i fan diogel
• diffoddwch gyflenwadau nwy, trydan a dŵr os yw’n ddiogel i wneud hynny
• rhowch offer diogelu rhag llifogydd yn eu lle

Rhybudd Llifogydd Difrifol - Perygl i fywyd.

Cyhoeddir rhybuddion difrifol pan fydd llifogydd o afonydd neu'r môr eisoes yn digwydd a bod perygl i fywyd.

• arhoswch mewn man diogel a sicrhewch fod gennych chi fodd o ddianc
• byddwch yn barod i adael eich cartref
• cydweithredwch â’r gwasanaethau brys
• ffoniwch 999 os ydych mewn perygl enbyd

Ni allwn gyhoeddi unrhyw fath o rybudd llifogydd os: 

• yw’r perygl llifogydd yn yr ardal yn fach iawn
• ydych yn wynebu perygl llifogydd oherwydd cyrsiau dŵr bach, oherwydd maent yn gorlifo’n hynod gyflym ac ni allwn roi digon o amser i gymryd camau ataliol
• ydych yn wynebu perygl llifogydd oherwydd dŵr wyneb, dŵr daear neu lifogydd carthion
• nad yw ein rhwydwaith monitro neu ragolygon yn cwmpasu’r lleoliad hwnnw

Dysgwch fwy am sut rydyn ni’n darogan llifogydd ac yn cyhoeddi rhybuddion

Os bydd yn rhaid i chi adael y tŷ

Gwrandewch ar gyngor gan y gwasanaethau brys a gadael pan ofynnir ichi wneud hynny.

Fe'ch tywysir i ganolfan wacáu sy'n cael ei rhedeg gan eich cyngor lleol. Darperir bwyd a dillad gwely am ddim ond bydd angen dillad sbâr, meddyginiaeth hanfodol ac eitemau gofal babanod arnoch chi os oes gennych faban.

Bydd y mwyafrif o ganolfannau gwacáu yn gadael ichi ddod â'ch anifeiliaid anwes. Dylech fynd â bwyd anifeiliaid anwes a chofio rhoi cathod ac anifeiliaid bach mewn cludwr anifeiliaid anwes neu flwch diogel.

Rhoi gwybod am lifogydd

Adroddwch am ddraeniau a gylïau wedi'u blocio

Os ydych chi'n poeni am lifogydd a achosir gan ddraeniau neu gylïau wedi’u blocio neu ddŵr yn rhedeg oddi ar gaeau, adroddwch hyn wrth eich awdurdod lleol. 

Adroddwch am afonydd wedi blocio a thirlithriadau

Os ydych chi'n poeni am afonydd sydd wedi'u blocio, tirlithriadau neu lifogydd o afonydd a'r môr, adroddwch hyn ar unwaith i'n llinell digwyddiadau 24 awr ar 03000 65 3000.

Rhowch wybod am broblemau gyda nwy, trydan neu garthffosiaeth

Os ydych chi'n poeni am ddŵr llifogydd sy'n effeithio ar eich gwasanaethau nwy, trydan, dŵr neu garthffosiaeth, ffoniwch eich cyflenwr.

Ar gyfer llifogydd carthffosydd, neu os yw'ch toiled neu sinc yn llenwi yn ystod llifogydd, ffoniwch eich cwmni dŵr lleol.

Bagiau tywod

Efallai bod gan eich awdurdod lleol rai bagiau tywod yn barod i'w defnyddio ar adegau o lifogydd, ond eu blaenoriaeth yw amddiffyn y cyhoedd yn gyffredinol.

Dylech wirio gyda'ch awdurdod lleol ymlaen llaw i weld beth yw eu polisi, ac a oes tâl am y gwasanaeth.

Os nad yw'ch awdurdod lleol yn cyflenwi bagiau tywod, gallwch brynu'ch cyflenwad eich hun o siopau DIY a masnachwyr adeiladwyr.

Gall eich awdurdod lleol hefyd gynghori ynghylch beth i'w wneud â bagiau tywod ar ôl llifogydd. Gallant gael eu halogi gan ddŵr llifogydd, carthion, olew neu danwydd ac efallai y bydd angen eu trin fel gwastraff halogedig.

Dewch o hyd i ragor o gyngor ar fagiau tywod a sut i'w defnyddio i baratoi ar gyfer llifogydd.

Dewch o hyd i wybodaeth leol

• ffoniwch Rybuddion Llifogydd ar 0345 988 1188
• gwiriwch grwpiau Facebook lleol.
• gwrandewch ar eich gorsaf radio leol i gael y wybodaeth ddiweddaraf.
• Darllenwch y diweddaraf am y tywydd ar safle’r Swyddfa Dywydd
• sicrhewch ddiweddariadau traffig o wefan Traffig Cymru.
• defnyddiwch ein map rhybuddion byw i weld a ydych chi mewn perygl o lifogydd afonydd neu arfordirol.

Beth i'w wneud ar ôl llifogydd

Sicrhewch ei bod yn ddiogel dychwelyd i'ch eiddo.

• Cymerwch ofal gan y gallai fod peryglon cudd mewn dŵr llifogydd, fel gwrthrychau miniog, cloriau tyllau archwilio wedi codi a llygredd
• Efallai bod dŵr llifogydd wedi achosi difrod strwythurol i'ch eiddo

Os nad yw'ch cyflenwad trydan wedi'i ddiffodd yn y prif gyflenwad, gofynnwch i berson cymwys wneud hyn. PEIDIWCH â chyffwrdd â ffynonellau trydan wrth sefyll mewn dŵr llifogydd.

Gwneud hawliad yswiriant

Yn mron pob achos, bydd y cwmni yswiriant yn anfon aseswr colled i edrych ar eich eiddo. Byddant yn cadarnhau pa atgyweiriadau ac amnewidion sydd eu hangen a pha elfennau sy'n dod o dan eich polisi.

Gofynnwch i'r cwmni yswiriant:

• Pa mor hir fydd hi cyn i'r aseswr colled ymweld
• Os dylech lanhau'ch eiddo neu a fyddant yn cael cwmni i'w wneud ar eich rhan
• Os byddant yn helpu i dalu am atgyweiriadau a fydd yn lleihau difrod llifogydd posibl ac felly'n lleihau costau os bydd yn digwydd eto
• Os byddant yn darparu llety dros dro i chi - gall hwn fod yn Wely a Brecwast, carafán statig neu dŷ ar rent gerllaw. Nid oes raid i chi dderbyn y lle cyntaf a gynigir i chi.

Gwnewch eich cofnod eich hun o ddifrod llifogydd bob amser:

• Defnyddiwch ben ffelt parhaol i nodi uchder y llifogydd ar y wal. Gwnewch hyn ym mhob ystafell y mae llifogydd yn effeithio arni.
• Tynnwch lun neu fideo o'ch eiddo sydd wedi'i ddifrodi a rhestrwch y difrod i'ch eiddo a'ch meddiannau personol.
• Os yw'ch cwmni yswiriant yn eich digolledu am nwyddau darfodus, gwnewch restr o'r holl fwydydd rydych chi'n eu taflu. Cynhwyswch unrhyw fwyd y mae dŵr llifogydd wedi cyffwrdd ag ef ac unrhyw beth yn eich oergell neu'ch rhewgell sydd wedi'i ddifetha gan golli pŵer.

Awgrymiadau da:

• Cadarnhewch y bydd y cwmni yswiriant yn talu am unrhyw wasanaethau neu offer sydd eu hangen arnoch chi.
• Gwnewch nodyn o'r holl alwadau ffôn. Cofnodwch y dyddiad, yr enw a'r hyn y cytunwyd arno.
• Cadwch gopïau o lythyrau, negeseuon e-bost a ffacsiau rydych chi'n eu hanfon a'u derbyn.
• Cadwch dderbynebau.
• Peidiwch â thaflu unrhyw beth nes y dywedir wrthych (ac eithrio bwyd wedi difetha).

Os ydych chi'n rhentu'ch eiddo, cysylltwch â'ch landlord a'ch cwmni yswiriant cynnwys cyn gynted â phosibl.

Os nad oes gennych yswiriant, dylai eich cyngor lleol allu darparu gwybodaeth am grantiau caledi neu elusennau a allai eich helpu.

• Cymdeithas Broceriaid Yswiriant Prydain (BIBA)
• Cymdeithas Yswirwyr Prydain (ABI)
• Cynllun yswiriant Flood Re sy'n golygu bod yswiriant llifogydd ar gael yn ehangach ac yn fforddiadwy fel rhan o'ch yswiriant cartref

Gymorth ariannol

• Gallech fod yn gymwys ar gyfer grant Taliad Cymorth mewn Argyfwng gan Lywodraeth Cymru.
• Lusen genedlaethol yw Turn2us sy’n darparu cymorth ymarferol i bobl sy’n cael trafferthion ariannol. Gallech fod yn gymwys i gael grant.
• Gallech fod yn gymwys ar gyfer cronfa argyfwng sydd ar gael i ffermwyr sy’n gweithio a gweithwyr fferm sy’n profi amgylchiadau eithriadol o anodd dros dro. Ffoniwch: 0808 281 9490.

Gall eich Awdurdod Lleol eich cynghori chi ar y canlynol:

• Grantiau Adferiad Llifogydd Cymunedol
• Llety brys/amgen
• Esemptiadau Treth Gyngor

Glanhau'ch eiddo

Pwmpiwch ddŵr allan o'ch eiddo gan ddefnyddio generadur:

• Cadwch y generadur y tu allan gan ei fod yn cynhyrchu mygdarth carbon monocsid sy'n gallu lladd
• Ni ddylech ddechrau pwmpio dŵr allan hyd nes bydd lefelau llifogydd y tu allan i'ch eiddo yn dechrau gostwng yn is na'r tu mewn - mae hyn yn lleihau'r risg o ddifrod strwythurol.

Rhofiwch fwd yn gyfartal o ddwy ochr wal i atal pwysau rhag cronni ar un ochr.

Glanhewch a diheintiwch eich eiddo. Mae pibell ardd yn ddefnyddiol ond peidiwch â defnyddio pibellau pwysedd uchel oherwydd eu bod yn chwythu deunydd halogedig i'r awyr.

Cadwch ddrysau a ffenestri ar agor i sychu'ch eiddo neu ddefnyddio dadleithydd gyda'r ffenestri a'r drysau ar gau.

Sicrhewch fod peiriannydd wedi gwirio'ch nwy a'ch gwres canolog cyn ei danio.

Mae cynghorau lleol fel arfer yn darparu sgipiau a chasgliadau sbwriel ychwanegol ar gyfer eitemau y gallwch eu taflu.

Byddwch yn ymwybodol o sgamiau

Os yw llifogydd wedi effeithio ar eich eiddo, efallai y byddwch chi’n awyddus i gwblhau gwaith adfer yn gyflym. Fodd bynnag, mae'n bwysig bod yn ymwybodol o fasnachwyr twyllodrus. Os oes angen cyngor penodol arnoch chi, bydd adran safonau masnach eich awdurdod lleol a'r heddlu lleol yn gallu’ch helpu chi.

Gallwch chi gysylltu â Cyngor ar Bopeth os oes angen cyngor penodol arnoch chi. Rhif eu Llinell Gymorth ar gyfer Defnyddwyr yw 0808 223 1133 a rhif eu gwasanaeth Cymraeg yw 0808 223 1144.

Dyma rai darnau cyffredinol o gyngor:

• Siaradwch â'ch cwmni yswiriant yn gyntaf.
• Cyngor Heddlu De Cymru yw y dylech wirio manylion adnabod bob amser gan y bydd galwyr cyfreithlon yn hapus i aros y tu allan i'ch eiddo tra byddwch chi’n galw’r sefydliad i wirio pwy ydyn nhw.
• Dewch o hyd i weithiwr proffesiynol cyfrifol ar gyfer y gwaith, er enghraifft defnyddiwch https://www.trustmark.org.uk/ a gymeradwyir gan y llywodraeth o ran ansawdd
• Mynnwch gael sawl dyfynbris ar gyfer unrhyw waith
• Gwiriwch gymeradwyaeth neu ardystiad cyrff masnachu
• Peidiwch â theimlo pwysau i ymrwymo ar y diwrnod

Os ydych chi’n credu’ch bod wedi cael eich twyllo, gallwch roi gwybod i Action Fraud. Rhowch wybod iddyn nhw ar-lein ar Action Fraud neu ffoniwch 0300 123 2040.

Mae dŵr llifogydd yn beryglus

Gall fod wedi'i halogi â charthffosiaeth, cemegau a gwastraff anifeiliaid felly golchwch eich dwylo'n drylwyr bob amser.

Peidiwch byth â cherdded, gyrru, na gadael i blant chwarae mewn dŵr llifogydd - gall chwe modfedd o ddŵr sy'n llifo'n gyflym eich taro drosodd a bydd dwy droedfedd o ddŵr yn arnofio'ch car.

Gall dŵr llifogydd godi'n gyflym iawn - peidiwch byth â cherdded ar amddiffynfeydd môr neu lannau afonydd a byddwch yn ymwybodol y gallai pontydd fod yn beryglus i gerdded neu yrru drostyn nhw.

Byddwch yn ofalus o goed wedi cwympo a llinellau pŵer. Gall y dŵr llifogydd hefyd achosi i orchuddion twll archwilio ddod i ffwrdd a chwlferi i orlifo.

Cyn llifogydd

Dechreuwch baratoi ar gyfer llifogydd cyn iddo ddigwydd.

Darganfyddwch sut i gofrestru ar gyfer derbyn rhybuddion llifogydd, ysgrifennwch gynllun llifogydd, gwirio'ch sicrwydd yswiriant a deall y gwahanol rybuddion llifogydd:

Canllawiau i berchnogion tai, perchnogion busnes a ffermwyr

Canllawiau i berchnogion carafannau a gwersylla

Mwy o wybodaeth a chefnogaeth

Mae’r holl wybodaeth sydd gennym ynglŷn â beth i’w wneud cyn, yn ystod ac yn dilyn llifogydd ar gael i’w hargraffu:

• Llyfryn ‘Beth i’w wneud cyn, yn ystod ac yn dilyn llifogydd’
• Taflen ‘Pwy sy’n gallu helpu’
• Llyfryn ‘Gwirfoddolwyr llifogydd’

Manylion sefydliadau eraill sy’n gallu cynnig cymorth a chefnogaeth:

• Flood Re – mae’n trefnu i yswiriant llifogydd fod ar gael yn ehangach ac yn fwy fforddiadwy fel rhan o’ch yswiriant cartref
• Cymdeithas Broceriaid Yswiriant Prydain
• Cymdeithas Yswirwyr Prydain
• Shelter Cymru: gall ddarparu cyngor di-dâl ac annibynnol ar faterion tai
• Y Groes Goch Brydeinig: gall ddarparu cymorth i bobl ar ôl argyfwng.
• Mae’r Gwasanaeth Ombwdsmon Ariannol yn datrys anghydfodau unigol rhwng defnyddwyr a busnesau sy’n darparu gwasanaethau ariannol.